Thursday, April 30, 2009

ढेकुण



२००८ सालातील सप्टेंबर - ओॆक्टोबर चे दिवस. (म्हणजे - महिन्यापुर्वीची गोष्ट ... पण अस म्हटल की वाचणारा डोळे टवकारतो आणि लक्ष देउन वाचु लागतो...!!). मी आमच्या आलिशान अपार्ट्मेंट मधे जमीनीवर अंथरलेल्या ( आणि give away sell मधुन आणलेल्या ) चादरीवर निवांत पहुडलो होतो. थोड्या वेळापुर्वी हातात घेतलेल्या assignment ने प्रचंड मानसिक त्रास दिल्यामुळे ती फेकुन देउन harry potter वाचायला घेण्याचा निर्णय मी नुकताच घेतला होता. त्यामुळे सगळीकडे आनंदीआनंद पसरला होता. बाहेरच्या दिवाणखान्यात आमचा एक roommate senior कडुन आणलेल्या cot वर बैठक लाऊन बसला होता. (हा असा दिवसें दिवस बसुन राहु शकतो...). पुढे लिहिण्यापुर्वी या विषेश माणसाबद्दल लिहिण आवश्यक आहे. कारण नंतर घडलेल्या घटनांमधे याचा सिंहाचा वाटा आहे.


तर आपण ह्याच नाव नको घेउयात. मी मागेच म्हटल्याप्रमाणे परत म्हणतो .. नावात काय आहे ? आणि मला नाव घेण्यापेक्षा ठेवायला जास्ती आवडतात...तर आम्ही याला ' बापु' म्हणतो. आता पडलेल्या प्रत्येक नावाचा इतिहास काळात ख्रिस्तापर्यंत जाऊन भिडतो आणि कालांतराने लोक त्या नावाचा मुळ उद्गगाता विसरतात त्याप्रमाणे आज C304 चे रहिवासी या नावाचा इतिहास आणि मुळ कर्ता विसरले आहेत. आजही त्यावरुन C304 मधे वाद पेटत असतात. २००७ साली ऑगस्ट महिन्यात माझ्या एक दिवस आधी बापु fort collins मधे येउन डेरेदाखल झाले. ( आदरार्थी यासाठी की 'बापु' या नावाबरोबर एकार जात नाही...ते म्हणजे ' गजाननराव' अस म्हटल्यासारख वाटत...तरी कृपया गैरसमज नसावा). बरोबर British Airways च्या फक्त विद्यार्थांसाठी असलेल्या सवलतीचा फायदा घेत आणलेल्या तीन प्रचंड मोठ्या बॅगा होत्या. त्याच्यामधे सुई दोर्यापासुन ते आवळासुपारी पर्यंत यच्चयावत गोष्टी होत्या. (यानंतर British Airways नी या सवलतीचा फेरविचार सुरु केला अस समजत..). कालंतराने ते आम्हाला C304 मधे अजुन एका मनुष्यप्राण्याबरोबर join झाले. (हा दुसरा प्राणी स्वतंत्र लेखाचा विषय आहे...माझ्या आयुष्यात मी बघितलेला चमत्कार.....माणुस असाही असु शकतो...वागु शकतो...या दुनियेत काहीही अशक्य नाही...असो). बॅगेतल्या खाण्याच्या प्रत्येक वस्तुवर सु्वाच्च अक्षरात घातलेली पदार्थाच्या नावाची चिठ्ठी होती. मी यायच्या आधी अस काही करायाचा प्रयत्न केला असता तर आईनी डॉक्टर बोलवले असते. थोड्याच दिवसात बापुंचे अनेक गुण लोकांच्या लक्षात आले. संथपणे एकाच लयीत स्वयंपाकाच्या भाज्या चिरणे, mixer मधुन काढलेल्या वस्तुचा कणन् कण निपटुन घेणे, खास पदार्थांच्या recipee पासुन ते jim workout पर्यंत सर्व गोष्टींवर technical आणि logical विचार करुन ठाम मत देणे इत्यादी. एकदा दाण्याचे कुट करण्याच्या पहिल्या आणि शेवच्या प्रयत्नात मी microwave मधे दाणे भाजल्यावर खाली बसुन एक एक दाणा हातात घेउन त्याच फोलपट वेगळ करण्याचा भीमपराक्रम बापुंनी केला होता. दुसर्या वेळेला घर आवरल्यावर चपला बुट ठेवण्याच्या कोपर्यात चार लोकांसाठी चार zone करावेत असाही त्यांचा विचार होता. पण C304 मधील काही रहिवासी zone वगैरे तर सोडाच पण कोपरा सुध्दा दुर्लक्षुन सगळ्या घरात बुट घालुन मुक्तपणे हिंडत असलेले माहित असल्यामुळे मी बापुंच्या सदविचारांना आवर घातला. माझ्या दुसर्या roommate च्या मते "ये तो patience की बहुत बडी missile है और ग्यान की गंगा है " ...आणि त्याच roommate कडुन " ये तो perfect PHd material है Professor खुद बोलेगा...अब तो PHd लेले और निकल जा....". मुबलक वेळ दिला असता एका cornflakes च्या bowl साठी ४५ मिनिटे, जेवणासाठी दीड तास, आघोळीसाठी एक तास, मोजे घालण्यासाठी २० मिनिटे अशी 'timings' बापु देऊ शकतात. Ice-Cream, chocholate आणि cold drinks आवडत नसलेल माझ्या माहितितला हा एकमेव माणुस आहे. पुन्हा campus news paper detail मधे वाचणारा indian community मधला हा एकमेव इसम आहे. Fort Collins, colorado, US , india आणि rest of the wolrd इथुन येणार्या महितिचा ओघ या information gateway मधुन C304 मधे सतत वहात असतो. Tax Return पासुन car selection पर्यंत सर्व विषयांवर मोफत सल्ला बापुंकडे 24/7 उपलब्ध असतो. आणि याला स्थळ काळाच बंधन नाही. Face to face, phone, internet, video audio chat अश्या विविध माध्यमातुन बापु मित्र, नातेवाईक यांना पकडुन ज्ञानदान करत असतात. त्यामुळे आज बापूंच नाव fort collins आणि परिसरात पसरलेल आहे. बापुंचा एक फोन जाताच C304 च्या कामासाठी गाड्या हजर होतात. एरवी आम्हा बाकिच्यांना शेजरच कुत्र सुध्दा विचरत नाही.

तर असे हे बापु त्यादिवशी cot वर समाधी लावुन बसले होते. मी आतमधे harry potter च्या दुनियेत हरवलो होतो. आणि अचानक बाहेरच्या खोलीतुन मला बापुंची अस्फुट किंकाळी ऐकु आली. बापुंच्या तोंडुन आधी कधीहि ऐकलेला स्वर ऐकुन मी बाहेर धावलो. पहातो तर बापुंच्या चेहेर्यावर एखाद हिंस्त्र श्वापद पहिल्यासारखे भाव होते. हातातल्या पांढर्या कागदाकडे नजर टाकत बापु थरथरत्या आवाजात म्हणाले .." ढेकुण "...


अमेरिकेत ढेकुण ? शक्यच नाही....पण घडली गोष्ट खरी होती....जिवंत पुरावा समोर होता (बापु नाही....कागदावरचा ढेकुण). आपल्या sack वर फिरणार्या ढेकणाला बापुंनी अचुक पकडल होत. ढेकुण बघुन बापुंना त्यांचे VIT hostel मधले engineering चे दिवस आठवले. (हो..महान माणस घडवण्याची VIT ची परंपराच आहे. .दा. मी, बापु...). त्या ढेकुण भरल्या रात्री...त्याच्यापुढे submission चा त्रास काहीच नव्हता. गेल्या महिनाभर आमचा चौथा room mate रात्री काहीतरी चावतय अस म्हणत होता. पण तो अधुन मधुन "MS मधे अर्थ नाही...मी उद्याच india ला परत जाणार आहे..", "Education sector मधे business सुरु केला पाहिजे", "आता बहुते PHd करीन ....." अश्या घोषणा करत असतो. त्यामुळे आत्ता हा काहीतरी चावतय म्हणतोय , थोड्या वेळानी काहीतरी हिंडतय म्हणेल अशी शंका असल्यान तमाम जनसमुदायान तिकडे दुर्लक्ष केल होत. पण आता त्याचा उलगडा झाला.

त्यानंतर बापुंनी ढेकुण दर्शनाची द्वाही फिरवली. आणि दिवसामाशी ढेकुण वाढु लागले. आता अतिशय छोटे आणि जवळजवळ पारदर्शक असणारे ढेकुण लवकरच आपल रक्त पिऊन मोठे आणि काळे होतील अशी स्पष्ट सुचना बापुंनी दिली. त्यानंतर ढेकणांवर त्यांनी केलेल्या अचाट अभ्यासातुन प्राप्त केलेल्या ज्ञानातले आमच्यापर्यंत पोचलेले काही कण


"भिंतिंवर दिसणारे काळे ठिपके ही ढेकणंची अंडी नसुन ते त्यांनी प्यायलेले आपले रक्त्त असते."


"ढेकणांची अंडी दर तीन आठवड्यांनी फुटुन पुढची पिढी बाहेर येते."


"ढेकुण कधीच चिरडायचे नसतात तर रॉकेल मधे टाकुन मारायचे असतात." (हे ऐकुण C304 मधे घबराट पसरली. पण लगेच "Toilate मधे flush केलेत तरी चालतील " असा उःशाप दिला.)


"ढेकुन plastic च्या वस्तुंवर रहात नाहीत."


"ढेकणांची अंडी २०० C तापमानाला ला नष्ट होतात "


" १९६० साली अमेरिकेने DDT च्या मदतीनी ढेकुण समुळ नष्ट केले होते. पण नंतर DDT वर बंदी आली आणि international travel वाढल्यामुळे ढेकुन झाले." (भारतातुनच गेले असणार ...आपण सर्व जगाला software engineers आणि ढेकुण supply करतो !!)


आतापर्यंत बापुंनी कितिहि छोटा आणि पारदर्शी ढेकुण असला तरी अचुक 'spot' करुन 'flush' करणे, एखादा पांढरा ठिपका हे अंड आहे का नाही हा सल्ला देणे, ढेकुणाच्या आयुष्यातील सर्व अवस्थ ओळखणे - म्हणजे अंडी, बाल्यावस्था, तारुण्य, वृध्यपकाळ आणि मृत्यु. (एकदा त्यांनी मला खोलीच्या एका कोपर्यात बोलवुन या सर्व अवस्था एकत्र दाखवल्या होत्या)अशी बहुमुल्य skills अवगत केली होती.


पण ढेकुण आवरेनात. माझ्या चौथ्या room mate च्या अंगावर तर मोठे मोठे फोड आले. डॉक्टरांनी ही ढेकणांची alegy आहे अस सांगितल !! विविध प्रकारचे फवारे, smoke bomb नामक भयकारी चीज, संपुर्ण घरातले karpet change करणे, शेवटी desperate होऊन odomas !! असे उपाय झाल्यावर आमच्या property च्या manager बाईला शरण जायच अस ठरल.


दर महिन्याला manager company च्या वतीनी pest control चा survay सर्व घरांचा होतो. तो माणुस नेमक काय करतो ते आधि बघाव अस सर्वानुमते ठरल. या कामावर माझी नेमणुक झाली. बरोबर वेळ साधुन मी घरी थांबलो. तो माणुस घरात आला आणि त्यानी sink च्या खाली, refrigerator च्या मागेtorch नी पहिल्यासारख केल आणि तो जाउ लागला. हे त्यानी नक्कि काय केल ते मी त्याला भयंकर कुतुहलान विचारल. त्यावर त्यानी जे उत्तर दिल ते मी या जन्मात विसरणार नाही. तो म्हणाला, "आम्ही उंदीर शोधतो". सर्व प्रकारच्या कीटकांच्या जाती बाजुला ठेऊन हे paste control वाले उंदीर घरोघर जाऊन उंदीर शोधतात हे ऐकुन मी थक्क झालो. शेवटी C304 तर्फे आमच्या manager बाईंकडे C304 मधील माणसांची बाजु मांडण्यासाठी बापुंना पाठवण्यात आल.


तिनी ढेकुण आहेत यावरच संपुर्ण अविश्वास दाखवला. "तुम्ही घर साफ ठेवत नसाल....दुसरे किडे असतील" असली भाषा सुरु केली. आता हिला शिकार केलेल्या ढेकणांचे अवशेष दाखवावेत का जिवंत ढेकुण gift द्यावेत का चौथ्याला उघडा नेऊन समोर उभा करावा हा प्रश्न पडला. (म्हणजे कपडे घालुन न्यायच आणि तिथे T-shirt काढायचा...पण तो आनंदानी तसाच आमच्या room पासुन तिथपर्यंत पदयात्रा करत गेला असता.). पण बापुंनी पेशवाईतील साडेतीन शहाण्यामधील अर्धे शहाणे सखारामबापु बोकिल यांना स्मरुन मुत्सद्देपणाची कमाल करत त्या बाईला ते कीटक दुसरे तिसरे कुणी नसुन ढेकुणच आहेत हे पटवुन दिल. शेवटी तिनी orkin या अमेरिकेत ढेकुण विनाशाच काम करण्यार्या कंपनीच्या माणसाला पाठवण्याचा कबुल केल.


तो माणुस आल्यावर बापुंनी आदल्या रात्रिच्या संर्घषात मारलेल्या ढेकणाचे अवशेष दाखवले. ते पाहुन त्यानी ढेकणाच अस्तित्व मान्य केल आणि पुढील कारवाईची रूपरेखा सांगितली. आमच्या apartment बरोबरच शेजारच्या आणि खालच्या मजल्यावरच्या apartment मधे पण कारवाई होणार होती. घरातील यच्चयावत कपडे धुऊन , drier मधे वाळवणे, कपडे आणि सर्व भांडी प्लास्टिकच्या पिशव्यांमधे बंद करणे, सर्व स्थावर आणि जंगम मालमता खोलिच्या मध्यावर आणुन ठेवणे आणि तास घराबाहेर रहाणे असा कार्येक्रम होता. हा सगळा उत्सव आठवड्याच्या अंतरानी पुन्हा झाला. बापु स्वतःच लग्न असल्याच्या उत्साहात वावरत होते. Plastic च्या सर्व पिशव्यांची तोंड नुसती गाठ मारता मेणबत्तीनी बंद करावीत अशीही सुचना त्यांनी केली. पण आधीच झालेल्या मनस्तापानी पोळलेल्या जनतेने त्याकडे जाणीवपुर्वक दुर्लक्ष केल.

आजही आम्ही बापुंच्या नेतृत्वाखाली लढतो आहोत. काही कट्टर ढेकुण पुन्हा आढल्यामुळे बापुंनी orkin च्या मदतीने परत निकराच्या हल्ल्याचे संकेत दिले आहेत. ज्यादिवशी C304 मधुन शेवटचा ढेकुण देवाघरी जाईल ( किंवा आम्ही सोडुन जाऊ...त्याचीच शक्यता जास्त आहे ) तेंव्हा आमच्या parking lot मधे C304 च्या रहिवाश्यांतर्फे असीम धैर्य, साहस , commitment, patience दाखवल्याबद्दल बापुंचा शाल आणि श्रीफल देउन भव्य सत्कार करण्यात येइल. तुर्तास room च्या बाहेर "येथे Income Tax पासुन ढेकणांपर्यंत सर्व विषयांवर मोफत सल्ला मिळेल" अशी पाटी लावायचा विचार आहे. ( पाटी अर्थातच english मधे असेल .....पण एक शंका.....आजच्या घडीला california च्या bay area मधे मुंबईपेक्षा जास्त संख्येने मराठी माणुस असावा....तर california च्या bay area मधील सर्व पाट्या मराठीत असाव्यात अस आंदोलन आदरणीय राजसाहेब ठाकरे का सुरु करत नाहीत ?)